Fuad Bağırov, Azərbaycan Yaşıl Tikinti Şurasının Sədri
Yaşıl taksonomiya, yaşıl tikinti və sertifikatlaşdırma: Azərbaycan üçün aktual aspektlər
Son onilliklərdə dayanıqlı inkişaf və iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə qlobal gündəmdə ən vacib mövzulardan birinə çevrilib. Bu çağırışlara cavab olaraq, dünya ölkələri ekoloji cəhətdən təmiz inkişaf üçün öz yanaşmalarını işləyib hazırlamağa başlayıblar. Bu yanaşmalardan biri də yaşıl taksonomiyadır – davamlı investisiyaları və biznesi izləmək və təşviq etmək üçün əsas alətə çevrilən bir sistem.
2024-cü ilin noyabr ayında Azərbaycan Mərkəzi Bankı yaşıl taksonomiya ilə bağlı qaydalar qəbul edib. Bu addım ölkədə ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması və dayanıqlı inkişaf yoluna keçid üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Öz növbəsində, Azərbaycan Yaşıl Tikinti Şurası yerli reallıqlara uyğunlaşdırılmış yaşayış binalarının sertifikatlaşdırılması üçün BEST (Binalarda Enerji Səmərəlik Tədbirləri) standartını hazırlayıb.
Bu məqalədə yaşıl taksonomiya konsepsiyasını, yaşıl tikintinin əhəmiyyətini və Azərbaycanda binaların sertifikatlaşdırılmasını nəzərdən keçirəcəyik
Yaşıl taksonomiya: əsas anlayış və onun əhəmiyyəti
Yaşıl taksonomiya iqtisadi fəaliyyətlərin hansı hallarda ekoloji cəhətdən dayanıqlı hesab ediləcəyini müəyyən edən təsnifat sistemidir. Avropa İttifaqında yaşıl taksonomiya rəsmi olaraq 2020-ci ildə tətbiq olunub və enerji, kənd təsərrüfatı, tikinti, nəqliyyat və digər sahələri əhatə edir.
2024-cü ildə Azərbaycanın yaşıl taksonomiyanı qəbul etməsi dayanıqlı iqtisadi inkişaf yolunda vacib addımdır. Bu qaydalar ekoloji cəhətdən təmiz və enerji baxımından səmərəli layihələrin inkişafı üçün əlverişli şərait yaratmağa yönəlib. Bundan əlavə, yaşıl taksonomiyanın tətbiqi biznes, dövlət qurumları və əhali arasında ekoloji maarifləndirmənin artırılmasına və ölkənin uzunmüddətli dayanıqlı inkişaf strategiyasının dəstəklənməsinə kömək edir.
Azərbaycanda yaşıl taksonomiya mexanizmi: səlahiyyətli bankların rolu və yaşıl layihələrin kreditləşdirilməsi
Azərbaycan Mərkəzi Bankının 2024-cü ildə qəbul etdiyi yaşıl taksonomiya çərçivəsində ekoloji cəhətdən dayanıqlı tikinti və “yaşıl” texnologiyaların tətbiqini stimullaşdırmaq üçün xüsusi mexanizm yaradılıb. Bu mexanizm çərçivəsində yaşıl tikintiyə kredit dəstəyi göstərilməsinə xüsusi diqqət ayrılır.
Mexanizmin işləmə prinsipləri:
• Yaşıl tikinti sertifikatlaşdırılması: Yaşayış binası üçün kredit almaq istəyən layihə ekoloji standartlara uyğun olmalı və sertifikatlaşdırılmalıdır (məsələn, BEST standartı üzrə).
• Xüsusi kredit şərtləri: Yaşıl standartlara uyğun layihələr səlahiyyətli banklardan daha sərfəli şərtlərlə kredit ala biləcək, məsələn, aşağı faiz dərəcələri və uzunmüddətli geri ödəmə müddətləri.
• Ekoloji standartlara uyğunluğun təsdiqi: Banklar tikinti layihəsinin yaşıl sertifikatının olmasını tələb edəcəklər.
• Ekoloji və iqtisadi səmərəliliyin qiymətləndirilməsi: Banklar layihənin həm ekoloji göstəricilərini, həm də iqtisadi səmərəliliyini təhlil edəcəklər.
Bu mexanizmin iştirakçıları üçün üstünlüklər:
• Tikinti şirkətləri: Daha sərfəli şərtlərlə maliyyə əldə etmək, ekoloji cəhətdən təmiz binaların bazar dəyərinin yüksək olması və istismar xərclərinin azalması.
• Banklar: Davamlı inkişafı dəstəkləyərək riskləri azaltmaq və ekoloji cəhətdən dayanıqlı layihələri maliyyələşdirmək.
• İstehlakçılar: Daha sağlam və ekoloji cəhətdən təmiz yaşayış şəraiti ilə təmin olunmaq və enerji xərclərini azaltmaq.
• Dövlət: Milli dayanıqlı inkişaf strategiyasının həyata keçirilməsi, ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması və beynəlxalq ekoloji standartlara uyğunlaşma.
Yaşıl tikinti: Azərbaycan üçün perspektivlər
Yaşıl tikinti ətraf mühitə təsirin minimuma endirilməsini və insanların rahatlığını təmin edən tikinti prosesidir. Ənənəvi tikintidən fərqli olaraq, yaşıl tikinti aşağıdakı üstünlüklərə malikdir:
1. Enerji səmərəliliyi – Günəş panelləri, istilik izolyasiyası, enerji qənaət edən ventilyasiya sistemləri.
2. Ekoloji təmiz materiallar – Minimal karbon izi olan və təkrar emala yararlı materiallardan istifadə.
3. Resursların qənaəti – Su və digər təbii ehtiyatların daha səmərəli istifadəsi.
4. Sağlamlıq və komfort – Yüksək hava keyfiyyəti və təbii materialların istifadəsi sayəsində daha sağlam yaşayış mühiti.
Azərbaycanda yaşıl tikinti infrastrukturun modernləşdirilməsi və əhalinin həyat keyfiyyətinin artırılması üçün mühüm alətdir. Ölkədə yaşıl ofis və yaşayış komplekslərinin tikintisi üzrə layihələr getdikcə genişlənir və bu, həm ekoloji vəziyyətin yaxşılaşmasına, həm də Azərbaycanın beynəlxalq imicinin yüksəlməsinə töhfə verir.
BEST standartı: Azərbaycana uyğunlaşdırılmış yaşıl tikinti sertifikatı
Azərbaycan Yaşıl Tikinti Şurası tərəfindən hazırlanan BEST standartı, beynəlxalq yaşıl tikinti sertifikatları (məsələn, ABŞ-ın LEED sistemi) əsasında yaradılıb, lakin yerli şəraitə uyğunlaşdırılıb. Bu standart aşağıdakı meyarları nəzərə alır:
1. Enerji səmərəliliyi – Günəş panelləri, istilik izolyasiyası və yüksək səmərəli istilik sistemləri.
2. Su qənaəti – Yağış suyu yığma sistemləri və suya qənaət edən qurğular.
3. Ekoloji təmiz materiallar – Təkrar emal edilə bilən və minimal karbon izi olan materialların istifadəsi.
4. Tullantıların idarə olunması – Tikinti və istismar zamanı tullantıların minimuma endirilməsi.
5. Sakinlərin sağlamlığı və rahatlığı – Keyfiyyətli havalandırma və optimal işıqlandırma sistemləri.
BEST standartı Azərbaycanda yaşıl tikinti üzrə beynəlxalq meyarlara uyğun bir sistemin formalaşmasına töhfə verir.
Sertifikatlaşdırmanın rolu və üstünlükləri
Yaşıl tikinti sertifikatı (BEST, LEED, BREEAM) aşağıdakı üstünlükləri təmin edir:
• Ekoloji və enerji səmərəliliyinin təsdiqi – Binaların beynəlxalq ekoloji tələblərə uyğun olmasını sübut edir.
• Əmlakın dəyərinin artırılması – Yaşıl sertifikatlı binalar daha dəyərli və bazarda daha rəqabətli olur.
• İnvestisiya cəlbediciliyi – Davamlı inkişaf prinsiplərinə uyğun layihələr investorlar üçün daha cəlbedici olur.
• Əməliyyat xərclərinin azaldılması – Enerji və su qənaəti sayəsində uzunmüddətli xərclər azalır.
Nəticə
Yaşıl taksonomiya, yaşıl tikinti və sertifikatlaşdırma Azərbaycanda dayanıqlı inkişaf strategiyasının əsas elementlərindəndir. Bu istiqamətlərin inkişafı ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına, iqtisadi səmərəliliyin artırılmasına və ölkənin beynəlxalq ekoloji standartlara uyğunlaşmasına töhfə verəcək.